Sức Mạnh Thầm Lặng Của Giáo Dục Khai Phóng

Trong hơn một thập kỷ làm báo giáo dục, chúng tôi đã gặp qua nhiều bậc phụ huynh từ khắp châu Á – những người thành đạt, thấu hiểu giá trị của tri thức và luôn khắc khoải tìm kiếm một mô hình giáo dục bền vững cho con. Họ không chỉ muốn con cái trở nên giỏi giang mà còn mong con hạnh phúc, có chính kiến, sống tử tế và có khả năng thích nghi trong một thế giới đang thay đổi từng ngày. Và câu trả lời thường được các chuyên gia chia sẻ chính là giáo dục khai phóng.

G

iáo dục khai phóng (liberal education) không phải là một khái niệm xa lạ tại các đại học danh tiếng phương Tây, nơi sinh viên được học đa ngành, rèn luyện tư duy phản biện, khả năng giao tiếp, óc sáng tạo và trách nhiệm công dân. Nhưng điều đáng mừng là mô hình này đang được nhiều trường đại học hàng đầu tại châu Á – từ Singapore, Nhật Bản đến Ấn Độ – áp dụng và điều chỉnh linh hoạt theo bối cảnh văn hóa và nhu cầu thực tế.

Điều cốt lõi của giáo dục khai phóng là giúp người học trở thành một con người toàn diện, không bị giới hạn trong khuôn mẫu ngành nghề. Trẻ được khuyến khích đặt câu hỏi, thử sai, mở rộng góc nhìn thay vì chỉ học vẹt để thi cử. Hành trình này không hề dễ dàng mà đòi hỏi thời gian, sự kiên nhẫn và niềm tin từ chính phụ huynh rằng thành công không đến từ điểm số, mà từ khả năng hiểu mình và hiểu người.

Tại Singapore, nơi giáo dục vốn nổi tiếng với tính hệ thống và hiệu quả, sự ra đời của Yale-NUS College đã từng gây bất ngờ. Được thành lập năm 2011 như một liên kết giữa Đại học Yale (Mỹ) và Đại học Quốc gia Singapore (NUS), Yale-NUS đi ngược dòng khi xây dựng chương trình cử nhân khai phóng đầu tiên tại châu Á. Sinh viên ở đây không chọn ngành học ngay từ đầu mà trải qua hai năm đầu để khám phá nhiều lĩnh vực – từ triết học, khoa học tự nhiên đến nghệ thuật và lịch sử thế giới. Trường cũng khuyến khích thảo luận đa chiều, học nhóm và tư duy phản biện – điều rất mới mẻ so với văn hóa học đường quen thuộc ở khu vực.

Tại Nhật Bản, International Christian University (ICU) là trường đại học tiên phong trong mô hình giáo dục khai phóng từ năm 1949 – giữa bối cảnh đất nước bước vào công cuộc tái thiết sau chiến tranh. ICU khuyến khích sinh viên theo đuổi các lĩnh vực nhân văn, khoa học và nghệ thuật tự do trong một môi trường song ngữ Anh–Nhật. Không giống các trường truyền thống tại Nhật vốn đào tạo chuyên sâu từ đầu, ICU để sinh viên khám phá học thuật rộng rãi trước khi chọn chuyên ngành. Mục tiêu của trường không chỉ là đào tạo chuyên gia, mà là nuôi dưỡng những công dân toàn cầu biết suy nghĩ độc lập và đóng góp tích cực cho xã hội.

Tại Ấn Độ, nơi nền giáo dục phổ biến vẫn thiên về thi cử và điểm số, sự xuất hiện của Ashoka University đã tạo nên một làn gió mới. Thành lập năm 2014, Ashoka đưa ra chương trình giáo dục khai phóng với triết lý học để hiểu thế giới và chính mình. Trường hợp tác với các học giả từ Harvard, Oxford, Yale để xây dựng chương trình giảng dạy đa ngành, từ khoa học xã hội đến văn học và toán học. Sinh viên được khuyến khích phát triển tiếng nói cá nhân, phản biện xã hội, và quan trọng hơn hết – rèn luyện để có thể không ngừng học hỏi trong suốt cuộc đời mình.

Chúng tôi hiểu rằng với nhiều gia đình châu Á, mô hình giáo dục này có thể đi ngược với kỳ vọng truyền thống: học nhanh, ra nghề sớm, ổn định cuộc sống. Nhưng nếu phụ huynh có thể dịch chuyển góc nhìn – từ “đầu tư ngắn hạn” sang “phát triển lâu dài” – thì giáo dục khai phóng không chỉ là một lựa chọn tiên tiến, mà là một nền móng vững chãi cho một thế hệ trưởng thành toàn diện cả trí tuệ lẫn tâm hồn.