Giáo Dục Toàn Diện: Hành Trang Vững Vàng

Trong một lớp học ở quận Tân Bình, TP.HCM, học sinh lớp 3 đang thảo luận sôi nổi về cách trồng rau hữu cơ trong sân trường. Trong một tiết học khác, các em cùng nhau viết nhật ký cảm xúc sau một buổi thảo luận về tình bạn và lòng vị tha. Những hoạt động tưởng như nhỏ ấy chính là minh chứng rõ ràng cho một triết lý đang ngày càng được nhắc đến nhiều hơn trong giáo dục hiện đại: giáo dục toàn diện (Total Education).

K

hác với mô hình giáo dục truyền thống vốn chú trọng vào thành tích học tập, giáo dục toàn diện đặt mục tiêu phát triển đồng đều cả trí tuệ, thể chất, cảm xúc và các kỹ năng xã hội của học sinh. Đây là một xu hướng không mới trên thế giới, nhưng tại Việt Nam, khái niệm này đang dần được hiểu sâu sắc và áp dụng thực tiễn hơn, đặc biệt trong bối cảnh hậu đại dịch khi nhiều phụ huynh và nhà trường nhận ra rằng, điểm số cao chưa chắc đảm bảo cho một cuộc sống hạnh phúc và thành công.

Một nghiên cứu của UNICEF Việt Nam năm 2022 chỉ ra rằng có tới 42% học sinh tiểu học và THCS được khảo sát cho biết thường xuyên cảm thấy căng thẳng, lo âu khi đi học. Trong số đó, nguyên nhân chủ yếu đến từ áp lực thi cử, kỳ vọng của người lớn và thiếu không gian để thể hiện bản thân. Đây chính là hệ quả của một hệ thống giáo dục đặt nặng vào kiến thức học thuật mà bỏ quên các khía cạnh cảm xúc và xã hội trong quá trình trưởng thành của trẻ.

Total Education không phải là một phương pháp cụ thể, mà là một cách tiếp cận mang tính hệ thống, xuyên suốt và lấy người học làm trung tâm. Mô hình này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dạy trẻ học cách học, học cách sống, học cách làm việc và học cách làm người. Những nội dung này được lồng ghép thông qua các môn học, dự án thực tế, hoạt động ngoại khóa và quan trọng hơn cả là cách giáo viên tương tác, lắng nghe và đồng hành cùng học sinh.

Tại Việt Nam, ngày càng có nhiều trường học tư thục và quốc tế tiên phong áp dụng giáo dục toàn diện vào chương trình giảng dạy. Trường TH School (Hà Nội) tích hợp chương trình học thuật với giáo dục cảm xúc xã hội (SEL), nghệ thuật, thể thao và kỹ năng sống. Trường Quốc tế Nam Sài Gòn (SSIS) cũng đầu tư phát triển chương trình “well-being” – sức khỏe tinh thần, giúp học sinh xây dựng thói quen tự chăm sóc bản thân, quản lý stress và tăng cường khả năng tự nhận thức. Những mô hình này tuy chưa phổ biến đại trà, nhưng đang góp phần tạo nên làn sóng thay đổi cách nhìn về giáo dục từ “học để thi” sang “học để sống”.

Một yếu tố không thể thiếu của giáo dục toàn diện là sự tham gia tích cực của phụ huynh. Trong một khảo sát do Tổ chức ChildFund Việt Nam thực hiện tại tỉnh Cao Bằng năm 2021, 67% phụ huynh cho biết họ chưa từng được hướng dẫn cách hỗ trợ con phát triển kỹ năng cảm xúc hay các giá trị sống. Điều này cho thấy nhu cầu bức thiết về việc xây dựng cầu nối giữa nhà trường và gia đình trong hành trình nuôi dưỡng một đứa trẻ toàn diện. Khi cha mẹ chỉ tập trung vào điểm số và thành tích, trẻ có nguy cơ đánh mất sự tự tin, tò mò và khả năng học tập tự nhiên vốn là nền tảng quan trọng cho sự phát triển lâu dài.

Giáo dục toàn diện cũng đặt ra yêu cầu về đổi mới trong đào tạo giáo viên. Không chỉ là người truyền đạt kiến thức, giáo viên trong mô hình này cần là người đồng hành, người lắng nghe và người hướng dẫn tinh tế. Họ cần được trang bị kỹ năng về tư vấn tâm lý học đường, quản lý lớp học tích cực, giáo dục cảm xúc và phương pháp học tập tích cực. Đây là thách thức lớn đối với hệ thống đào tạo giáo viên hiện nay, nhưng cũng là cơ hội để xây dựng một thế hệ nhà giáo mới – nhân văn, linh hoạt và biết kiến tạo không gian học tập an toàn cho học sinh.

Tất nhiên, hành trình đưa giáo dục toàn diện vào thực tế sẽ không dễ dàng. Cần có sự phối hợp giữa chính sách giáo dục quốc gia, nhà trường, phụ huynh và cộng đồng. Cần đầu tư lâu dài về cơ sở vật chất, đội ngũ và chương trình học. Và trên hết, cần một sự thay đổi căn bản trong tư duy: thay vì hỏi “con được mấy điểm?”, hãy hỏi “hôm nay con học được điều gì thú vị?”, “con cảm thấy thế nào?”, “con đã giúp đỡ ai chưa?”.

Giáo dục toàn diện không phải là thứ xa xỉ chỉ dành cho học sinh trường quốc tế. Đó là quyền được phát triển trọn vẹn của mọi đứa trẻ. Đó là cam kết của người lớn trong việc tạo dựng một môi trường học tập nơi trẻ không chỉ được dạy để trở thành học sinh giỏi, mà còn là con người hạnh phúc, tự tin và biết yêu thương.

Tương lai của giáo dục Việt Nam sẽ phụ thuộc vào lựa chọn của chúng ta hôm nay. Giữa một thế giới thay đổi nhanh chóng, sự toàn diện không còn là lựa chọn thêm mà là điều kiện tiên quyết để trẻ có thể thích nghi, sáng tạo và sống một cuộc đời trọn vẹn. Bằng cách đầu tư vào giáo dục toàn diện, chúng ta không chỉ dạy trẻ học tốt mà còn dạy trẻ làm người – theo cách đúng đắn và đầy nhân văn nhất.