Học Tại Nhà: Khi Học Là Yêu Thương

Tại một căn hộ nhỏ ở quận 2, mỗi buổi sáng, thay vì vội vàng chuẩn bị đến trường, bé Na – 9 tuổi – cùng mẹ ngồi vào bàn học đặt cạnh cửa sổ đầy nắng. Hôm nay là thứ Tư, lịch học gồm một buổi đọc truyện cổ Andersen, làm thí nghiệm khoa học với baking soda, và một giờ trò chuyện bằng tiếng Anh với cô giáo qua Zoom. Đó là nhịp sống thường nhật của một gia đình đang theo mô hình học tại nhà, hay còn gọi là homeschooling.

H

ọc tại nhà từ lâu đã phổ biến tại nhiều quốc gia như Mỹ, Canada, Úc hay Phần Lan. Tuy nhiên, tại Việt Nam, đây vẫn là một lựa chọn còn khá mới mẻ và gây nhiều tranh cãi. Theo một khảo sát năm 2023 của cộng đồng Homeschooling Vietnam với hơn 1.500 phụ huynh tham gia, có khoảng 72% người được hỏi bày tỏ quan tâm đến phương pháp học tại nhà, nhưng chỉ 7% thực sự đang áp dụng. Những con số này cho thấy một nhu cầu đang nhen nhóm, nhưng vẫn bị cản trở bởi nhiều rào cản pháp lý, xã hội và tâm lý.

Vì sao ngày càng nhiều phụ huynh muốn cho con học tại nhà? Lý do lớn nhất, theo chị Hồng Linh – một phụ huynh homeschool tại TP.HCM – là mong muốn bảo vệ sự sáng tạo, niềm vui học tập và sức khỏe tinh thần của con. “Con tôi từng học trường quốc tế, nhưng suốt ngày về nhà mệt mỏi, lo lắng vì thi cử. Tôi nhận ra con đang học để chống đỡ, chứ không phải để phát triển. Homeschooling cho phép tôi thiết kế chương trình riêng cho con, phù hợp với nhịp điệu học tập và tính cách của bé.”

Trong bối cảnh nhiều trường học công lập lẫn tư thục đang bị chỉ trích vì nhồi nhét kiến thức, áp lực thi cử và thiếu cá nhân hóa, homeschooling trở thành một lối đi thay thế được các gia đình có điều kiện cân nhắc. Tại TP.HCM và Hà Nội, đã có những nhóm homeschool liên kết, nơi phụ huynh tự thiết kế chương trình học, mời giáo viên đến giảng dạy hoặc kết nối con với các lớp học online quốc tế.

Không thể phủ nhận, homeschooling đòi hỏi sự cam kết rất lớn từ phụ huynh. Họ không chỉ là cha mẹ mà còn là người thầy, người bạn đồng hành của con trong mọi giai đoạn học tập. Chị Minh Anh – mẹ hai bé đang theo homeschooling tại Đà Nẵng – chia sẻ: “Có những ngày tôi cảm thấy kiệt sức, vì vừa phải dạy con vừa phải làm việc. Nhưng cũng có những khoảnh khắc con hỏi tôi về hệ mặt trời hay viết được một đoạn văn cảm xúc, tôi xúc động rơi nước mắt. Đó là hành trình trưởng thành của cả mẹ và con.”

Về pháp lý, hiện tại Việt Nam chưa có khung pháp lý chính thức công nhận homeschooling như một hình thức giáo dục hợp lệ. Điều này gây nhiều lo lắng cho phụ huynh khi nghĩ đến các kỳ thi chuyển cấp, xét tuyển đại học hay chứng chỉ. Tuy nhiên, nhiều gia đình đã tìm cách kết hợp học tại nhà với chương trình online quốc tế như Cambridge, American School, hoặc đăng ký thi lấy bằng GED, IGCSE, A-level. Ngoài ra, một số trung tâm giáo dục thay thế như Green School (Hội An), Clover Montessori (Hà Nội) hay ILA Home (TP.HCM) cũng bắt đầu triển khai chương trình bán trú hoặc hỗ trợ homeschool, mở ra thêm lựa chọn linh hoạt cho phụ huynh.

Tuy nhiên, homeschooling không dành cho tất cả mọi gia đình. Đây là một mô hình cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng, từ tài chính đến tư duy giáo dục. Nếu cha mẹ chỉ chọn học tại nhà vì con học kém hoặc không hợp môi trường trường lớp truyền thống mà không có định hướng rõ ràng, thì khả năng thất bại là rất cao. Ngoài ra, vấn đề xã hội hóa tức là khả năng giao tiếp, hợp tác và thích nghi của trẻ với cộng đồng cũng là điều khiến nhiều người lo lắng. “Tôi phải chủ động tạo điều kiện cho con tham gia các câu lạc bộ, nhóm thể thao, hoạt động ngoại khóa để con không bị cô lập,” chị Linh chia sẻ thêm.

Trong một xã hội còn coi trọng thành tích, việc lựa chọn homeschooling có thể bị xem là “khác người”. Nhưng đối với nhiều phụ huynh tiên phong, đây là một sự khác biệt đáng giá. “Tôi không muốn con tôi phải học cách làm bài văn mẫu, mà muốn con biết cách suy nghĩ và tự tìm ra giọng nói của riêng mình,” anh Vũ – một phụ huynh homeschooling tại Hà Nội – nói. Và có lẽ, điều đẹp đẽ nhất của học tại nhà là ở chỗ: việc học trở lại đúng với bản chất ban đầu của nó, một hành trình khám phá thế giới bằng tất cả sự tò mò, hứng thú và tình yêu.

Tương lai của homeschooling tại Việt Nam vẫn còn nhiều điều chưa chắc chắn. Nhưng với sự lan tỏa từ cộng đồng, sự mở rộng của các chương trình học online chất lượng, cùng làn sóng giáo dục thay thế đang dần lớn mạnh, homeschooling đang dần tìm được chỗ đứng riêng. Có thể không phải là giải pháp đại trà, nhưng đây chính là một cánh cửa mở ra nhiều khả năng mới cho một thế hệ học sinh được học theo cách riêng của mình, trong không gian an toàn và đầy cảm hứng.