Kỹ Năng Đọc Hiểu Của Trẻ Có Đang Suy Giảm?

Nhiều phụ huynh cho rằng khi con đã biết đọc, kỹ năng ngôn ngữ đã “ổn”. Nhưng thực tế, càng lên bậc trung học, khoảng cách giữa việc đọc được và hiểu được ngày càng hiện rõ. Tình trạng suy giảm kỹ năng đọc hiểu đang âm thầm ảnh hưởng đến khả năng học tập, tư duy và cả sự tự tin của trẻ. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận diện sớm dấu hiệu này và quan trọng hơn, từng bước đồng hành cùng con để cải thiện.

CON BẠN BIẾT ĐỌC… NHƯNG KHÔNG HIỂU ĐIỀU ĐANG ĐỌC

K

Khoảnh khắc ấy khiến nhiều phụ huynh nhận ra một điều quan trọng: kỹ năng đọc hiểu không đơn thuần là biết phát âm đúng từng chữ. Và đáng lo hơn, nghiên cứu mới đây cho thấy kỹ năng này đang suy giảm rõ rệt ở học sinh trung học, lứa tuổi mà nhiều cha mẹ vẫn tưởng rằng “con đã đọc tốt rồi”.

CẢNH BÁO TỪ SỐ LIỆU – HỌC SINH ĐANG ĐỌC KÉM ĐI THẬT SỰ

Theo báo cáo công bố ngày 24/7 của tổ chức nghiên cứu giáo dục NWEA (Mỹ), rất nhiều học sinh lớp 8 hiện không đạt chuẩn đọc hiểu so với độ tuổi. Nguyên nhân được chỉ ra là do ảnh hưởng kéo dài từ đại dịch: khi các em còn ở bậc tiểu học – giai đoạn hình thành nền tảng đọc – việc học online khiến khả năng tiếp thu và luyện tập bị gián đoạn nghiêm trọng.

Nhưng các chuyên gia giáo dục cũng cảnh báo: suy giảm kỹ năng đọc hiểu không hoàn toàn do COVID. Trong thực tế, điểm số môn đọc tại Mỹ đã bắt đầu giảm từ trước đại dịch, với sự gia tăng khoảng cách giữa học sinh có nền tảng học thuật vững và nhóm có ít điều kiện tiếp cận tri thức tại nhà.

Tại Việt Nam, tình trạng tương tự cũng đang dần lộ diện. Nhiều giáo viên bậc THCS chia sẻ rằng học sinh có thể đọc đúng mặt chữ, nhưng lại không thể diễn giải văn bản, không hiểu ẩn ý câu văn, và gặp khó khăn khi trả lời các câu hỏi mở.

VÌ SAO KỸ NĂNG ĐỌC HIỂU KHÓ KHĂN Ở TUỔI TRUNG HỌC?

Đầu tiên, văn bản ở bậc THCS thường phức tạp hơn: từ ngữ trừu tượng, nhiều câu ghép dài, các tầng ý nghĩa sâu hơn, đòi hỏi khả năng phân tích, suy luận và liên hệ.

Thứ hai, vốn từ học thuật rất cần thiết cho việc học các môn như Sinh, Sử, Địa lại không được phát triển đầy đủ nếu trẻ không đọc thường xuyên ở tiểu học. Với những em lớn lên trong môi trường ít đọc, ít đối thoại chất lượng, việc tiếp thu văn bản trở thành thử thách lớn.

Thêm vào đó, lối sống hiện đại khiến trẻ thiếu thời gian đọc sâu. Việc sử dụng thiết bị điện tử kéo dài khiến khả năng tập trung giảm, não bộ quen với tiếp nhận thông tin ngắn, nhanh, phân mảnh ngược lại hoàn toàn với việc đọc hiểu, vốn đòi hỏi sự kiên nhẫn, liên tục và kết nối tư duy.

5 ĐIỀU PHỤ HUYNH CÓ THỂ LÀM GIÚP CON ĐỌC HIỂU TỐT HƠN

Đọc cùng con như một hoạt động chia sẻ, không kiểm tra

Thay vì giao sách cho con rồi để con đọc một mình, hãy cùng con đọc và nói về nội dung. Đặt các câu hỏi như: “Con thấy nhân vật này có giống ai mình quen không?”, “Nếu là con, con sẽ làm gì khác?”, những câu hỏi mở giúp trẻ tư duy sâu hơn và gắn bó cảm xúc với nội dung đọc.

Tìm sách theo sở thích của trẻ

Đừng ép trẻ đọc những cuốn quá hàn lâm. Hãy tìm những đầu sách dễ tiếp cận, gần với độ tuổi, có yếu tố phiêu lưu, hài hước, hoặc xoay quanh chủ đề trẻ quan tâm. Khi hứng thú, trẻ sẽ đọc sâu hơn một cách tự nhiên.

Lắng nghe khi trẻ đọc thành tiếng

Khuyến khích trẻ đọc to một đoạn ngắn. Qua đó, cha mẹ có thể nhận biết trẻ ngắt câu đúng không, có hiểu nghĩa từ không, và có thể dùng ngữ điệu để thể hiện cảm xúc văn bản không – những yếu tố trực tiếp phản ánh mức độ kỹ năng đọc hiểu.

Yêu cầu con kể lại bằng lời của mình

Sau khi đọc xong một chương, hãy hỏi con: “Tóm tắt nhanh nội dung phần này nhé!”. Cách này giúp trẻ rèn luyện khả năng tái diễn đạt, một kỹ năng cực kỳ quan trọng khi học văn và làm bài tập.

Chủ động trao đổi với giáo viên

Đừng chỉ hỏi “con học tốt không?”, hãy hỏi rõ: “Con có đang đọc hiểu văn bản đúng cấp độ chưa?”, “Cần xây dựng vốn từ như thế nào để hỗ trợ con học môn sử, địa?”. Sự kết nối giữa gia đình và trường học là chìa khóa cải thiện kỹ năng học tập tổng thể của trẻ.

TRƯỜNG HỌC CẦN THAY ĐỔI ĐỂ TRẺ ĐỌC HIỂU TỐT HƠN?

Các chuyên gia giáo dục khuyến nghị một số hướng đi rõ ràng:

• Dạy đọc không chỉ trong môn Ngữ văn mà trong mọi môn học: đọc đề Toán, đọc bài Lý, đọc câu hỏi Sử… đều cần hiểu đúng.
• Trang bị cho giáo viên các phương pháp nhận biết học sinh đọc nhưng chưa hiểu và cách can thiệp sớm.
• Tận dụng công nghệ: cho phép học sinh nghe sách nói, dùng ứng dụng đọc tương tác, sử dụng video hỗ trợ giải thích từ vựng học thuật.

KỸ NĂNG ĐỌC HIỂU – NỀN TẢNG HỌC TỐT MỌI MÔN

Kỹ năng đọc hiểu không chỉ giúp con học tốt môn Văn. Nó còn là điều kiện để tiếp thu kiến thức trong mọi môn học, để hiểu đời sống xã hội, và để phát triển tư duy phản biện, điều cốt lõi của một công dân thời đại mới.

Nếu trẻ chỉ “đọc được” mà không hiểu, đó không phải là vấn đề nhỏ. Nhưng cũng không phải là điều không thể cải thiện. Chỉ cần cha mẹ chủ động đồng hành, chỉ dẫn và tạo môi trường học hỏi tích cực mỗi ngày, con sẽ từng bước lấy lại sự tự tin và tiến bộ rõ rệt không chỉ trong học tập mà trong chính cách con nhìn nhận thế giới.

Parents World Vietnam