Giải Mã Xu Hướng Decolonising Trong Giáo Dục Thời Trang
Chuong Nguyen 15 tháng 07,2025
Trong suốt nhiều thập kỷ, giáo dục thời trang được xây dựng trên những biểu tượng kinh điển: Chanel, Dior, Saint Laurent. Nhưng trong thế kỷ 21, khi thế hệ Gen Z bước vào giảng đường với những câu hỏi sắc bén về quyền lực, danh tính và đại diện, nền tảng ấy bắt đầu rung chuyển. Decolonising hay phi thực dân hoá không còn là khái niệm học thuật xa vời, mà trở thành làn sóng thay đổi cấu trúc giáo dục thời trang đương đại trên toàn cầu.
P
hong trào này không nhằm “xoá bỏ” Dior hay Chanel khỏi lịch sử, mà mở rộng bức tranh, thêm vào những cái tên bị bỏ quên: các nhà thiết kế gốc Á, Phi, Mỹ Latin, thợ thủ công bản địa, những người luôn hiện diện trong hệ sinh thái thời trang nhưng bị che mờ bởi ánh hào quang phương Tây.TỪ LÝ THUYẾT ĐẾN THỰC TIỄN: TRƯỜNG HỌC THAY ĐỔI RA SAO?
Tại London, khoá học Fashion Critical Studies của Central Saint Martins đổi tên thành Reimagining Fashion Histories. Tại New York, các giáo sư tại FIT và Pratt Institute chủ động “giải thiêng” các nhà thiết kế lừng danh, giúp sinh viên hiểu rằng thiên tài thời trang cũng là sản phẩm của bối cảnh xã hội bao gồm cả những mặt tối về phân biệt chủng tộc, giai cấp, giới.
Giáo dục thời trang đương đại giờ đây gắn liền với việc chất vấn chứ không chỉ chiêm ngưỡng. Sinh viên được khuyến khích xem lại bản đồ quyền lực trong ngành, ai là người được kể tên, ai bị gạt ra ngoài, và vì sao. Những câu chuyện từ châu Phi, Nam Á, Đông Nam Á, nơi thời trang từng bị gán mác “thủ công” hay “dân gian”, nay được đưa vào giảng đường như chất liệu học thuật nghiêm túc.
CƠ HỘI TÁI SINH CHO CÁC THƯƠNG HIỆU XA XỈ
Với các thương hiệu thời trang cao cấp phương Tây, làn sóng decolonising có thể được nhìn nhận như một thách thức hoặc một cơ hội lịch sử để đổi mới. Như nhà sử học Raissa Bretaña nhận định, các thương hiệu cần đối mặt với “mặt trái của di sản”, chấp nhận đối thoại với lịch sử thay vì kiểm soát nó.
Gucci là một ví dụ tiên phong. Từ việc thành lập quỹ học bổng Changemakers cho sinh viên da màu, đến việc bổ nhiệm cố vấn văn hoá toàn cầu, thương hiệu này hiểu rằng việc đa dạng hoá không chỉ là bài toán PR mà là nền tảng cho sự trường tồn.
KHI SINH VIÊN ĐẶT LẠI QUYỀN LỰC THẨM MỸ
Elka Stevens – giảng viên tại Howard University nói rõ: “Chúng ta cần vén màn huyền thoại về các thương hiệu xa xỉ. Có rất nhiều nhà thiết kế, công nhân da màu đang vận hành thẩm mỹ của các thương hiệu ấy, nhưng tên tuổi của họ chưa bao giờ được nhắc tới.”
Giáo dục thời trang đương đại đang giúp sinh viên nhìn thấy điều đó. Khi những bộ sưu tập mới không chỉ được nhìn bằng con mắt thẩm mỹ mà còn được đọc như một văn bản xã hội, người tiêu dùng tương lai sẽ đòi hỏi sự minh bạch, đa chiều và công bằng từ các thương hiệu.
DECOLONISING KHÔNG CHỈ LÀ TRÀO LƯU
“Đây không chỉ là vấn đề về sự đa dạng trong tuyển sinh hay tuyển dụng,” học giả Kim Jenkins nhấn mạnh. “Nó là một cuộc tái cấu trúc tư duy, đặt lại vị trí của lịch sử và mở rộng quyền tiếp cận tri thức.” Đó cũng là cách để ngành thời trang thoát khỏi cái bóng độc tôn của phương Tây và thực sự phát triển như một nền văn hoá toàn cầu.
GIÁO DỤC THỜI TRANG ĐƯƠNG ĐẠI: TỪ GIẢI THIÊNG ĐẾN TÁI ĐỊNH NGHĨA
Decolonising trong giáo dục thời trang là một hành trình phức tạp, không có điểm kết thúc rõ ràng. Nhưng chính hành trình ấy đã mang đến năng lượng mới cho ngành, nơi sinh viên không chỉ học cách thiết kế một bộ trang phục, mà còn học cách viết lại lịch sử, kiến tạo tương lai và trở thành những người định hình lại hệ giá trị văn hoá toàn cầu.
Trong thế giới thời trang ngày càng phân mảnh và đòi hỏi tính trách nhiệm cao hơn, giáo dục không thể đứng ngoài. Và chính tại nơi từng được xem là trung tâm quyền lực các học viện danh giá cuộc cách mạng yên lặng ấy đang bắt đầu.
CHỌN MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC KHAI PHÓNG CHO CON
Tại Việt Nam, khi ngày càng nhiều gia đình đầu tư cho con du học hoặc theo đuổi các ngành sáng tạo, việc chọn chương trình giáo dục thời trang phù hợp trở nên quan trọng. Decolonising không phải là xu hướng xa lạ, mà chính là cơ hội để con bạn tiếp cận với một nền giáo dục mang tính phản biện, khai phóng và tôn trọng đa dạng văn hoá.
Nếu con bạn yêu thích sáng tạo, liệu bạn sẽ chọn cho con một chương trình đơn sắc theo chuẩn phương Tây, hay một không gian học tập biết lắng nghe nhiều tiếng nói và bản sắc khác nhau?
