Ưu Việt Của Học Tập Dựa Trên Dự Án

Ngày càng trở nên phổ biến trong các cấp, từ phổ thông đến đại học, ở nhiều quốc gia, phương pháp học tập dựa trên dự án giúp học sinh hiểu sâu kiến thức, rèn luyện kỹ năng toàn diện đồng thời tiếp cận gần hơn thực tiễn cuộc sống. Mang tới nhiều giá trị ưu việt, đây chính là một trong các phương pháp dạy học hiện đại, hiệu quả và nhân văn nhất hiện nay.

H

Theo đuổi phương pháp học này, học sinh được tự do lựa chọn chủ đề, làm việc nhóm, sáng tạo sản phẩm, trình bày ý tưởng trước đám đông. Những điều vừa đề cập giúp khơi dậy sự chủ động và niềm vui trong học tập. Tuy nhiên, nếu một dự án chỉ dừng lại ở sự sôi nổi bên ngoài, nhưng thiếu chiều sâu học thuật, thì mục tiêu giáo dục cuối cùng vẫn không đạt được. Một dự án hấp dẫn nhưng không giúp học sinh học được gì mới, hoặc không liên hệ với kiến thức trọng tâm môn học, là một dự án chưa hoàn chỉnh. Sự hứng thú khởi đầu cho quá trình học thực chất, bền vững – đích đến của phương pháp PBL.

THÁCH THỨC CỦA GIÁO VIÊN KHI TRIỂN KHAI PBL

Thực tế cho thấy, việc triển khai PBL hiệu quả không hề đơn giản. Nhiều giáo viên lo ngại rằng nếu để học sinh “tự do” với dự án, các em sẽ đi chệch khỏi nội dung môn học. Ngược lại, nếu kiểm soát quá chặt, dự án lại mất đi tính sáng tạo, linh hoạt – vốn là linh hồn của phương pháp này. Thách thức lớn nhất nằm ở chỗ làm sao để ngành giáo dục thiết kế một dự án vừa hấp dẫn, vừa giàu tính học thuật, giúp học sinh tiếp thu kiến thức sâu sắc thông qua hoạt động thực tiễn. Đây là điểm cân bằng mà mỗi nhà giáo cần tìm ra trong quá trình áp dụng PBL.

Trong bối cảnh đổi mới chương trình và nhu cầu đào tạo năng lực thế kỷ 21, PBL cũng đang từng bước được triển khai trong ngành giáo dục Việt Nam, nhưng mức độ áp dụng còn khá khác biệt giữa các cấp học, khu vực cùng loại hình trường. Và, để phương pháp học tập dựa trên dự án thực sự phát huy hiệu quả, ngành cần có sự đầu tư đồng bộ về đào tạo giáo viên, cải tiến đánh giá, giảm tải lý thuyết song song tăng quyền tự chủ cho đội ngũ giảng dạy.

BA YẾU TỐ LÀM NÊN MỘT PBL HIỆU QUẢ

Qua nghiên cứu và thực tiễn giảng dạy, ba yếu tố then chốt giúp một dự án học tập trở nên hiệu quả và có chiều sâu chính là:

KHƠI GỢI TƯ DUY BẬC CAO
Giáo viên không chỉ chia nhóm và giao nhiệm vụ, mà cần thường xuyên đặt câu hỏi gợi mở, kích thích học sinh phân tích, phản biện kết hợp suy nghĩ đa chiều. Những câu hỏi như “Vì sao em nghĩ như vậy?”, “Điều này có đúng trong mọi trường hợp không?”, “Em có thể diễn giải rõ hơn không?”… chính là chìa khóa dẫn dắt tư duy học sinh lên tầm cao hơn.

GẮN KẾT VỚI NỘI DUNG MÔN HỌC
Dù dự án hấp dẫn đến đâu, giáo viên vẫn cần đưa các khái niệm cốt lõi của môn học trở lại trung tâm bài giảng. Một dự án môn Văn cần gắn với việc phân tích văn bản; một dự án môn Sinh cần bám sát khái niệm sinh học. Sự hứng thú không nên đánh đổi bằng việc rời xa kiến thức chuyên môn.

THỰC HÀNH THEO ĐÚNG NGÀNH NGHỀ
Thay vì chỉ nghiên cứu lại những gì người khác đã làm, học sinh nên được “hóa thân” thành chuyên gia trong lĩnh vực học tập. Ví dụ, thay vì chỉ viết về các nhà khoa học môi trường, các em có thể tự thiết kế thí nghiệm cũng như diễn giải kết quả với cộng đồng. Cách tiếp cận này giúp học sinh học thông qua cách làm – đúng như bản chất của PBL.

PBL VÀ KỸ NĂNG THẾ KỶ 21

Một trong những lý do khiến PBL được đánh giá cao là khả năng rèn luyện những kỹ năng thiết yếu của thế kỷ 21 như: hợp tác, tư duy phản biện, sáng tạo, giao tiếp và tự học. Trong quá trình thực hiện dự án, học sinh trải nghiệm làm việc nhóm, giải quyết mâu thuẫn, trình bày ý tưởng, phản biện lẫn nhau bên cạnh tự điều chỉnh phương pháp tiếp cận.

Một dự án học tập theo đúng tinh thần PBL hiện đại cần hội tụ đủ các yếu tố: xác định một vấn đề trọng tâm có thật, triển khai học tập truy vấn kéo dài, liên tục nhận phản hồi và chỉnh sửa, phản hồi quá trình học song song chia sẻ kết quả với người học khác hoặc cộng đồng. Chính chu trình toàn diện này giúp học sinh không chỉ hoàn thành một sản phẩm, mà còn thực sự thấm nhuần kiến thức thông qua trải nghiệm.