Bắt Nhịp Thế Giới Nghề Nghiệp Thời Số Hoá

Khoảng cách thế hệ trong định hướng nghề là điều khó tránh giữa thời đại số không ngừng đổi thay. Tuy nhiên, bằng sự thấu hiểu và linh hoạt, phụ huynh có thể biến điều đó thành cơ hội để cùng con học hỏi, trưởng thành cũng như khám phá thế giới nghề nghiệp thời số hoá đa dạng, đầy tiềm năng đang mở ra phía trước.

T

Sự thay đổi nhanh chóng của thị trường lao động cùng tốc độ phát triển công nghệ đang làm nảy sinh một khoảng cách nhận thức rõ rệt giữa các thế hệ. Đối với nhiều phụ huynh từng lớn lên trong những năm 80 – 90, “nghề ổn định” thường gắn liền với công chức, kỹ sư, bác sĩ hay giáo viên. Tuy nhiên, thế giới hiện đại đang vận hành theo một trật tự hoàn toàn khác. Những nghề nghiệp tưởng như “không tưởng” lại đang mang lại cơ hội tài chính tốt, phát triển bản thân mạnh mẽ đồng thời được xã hội công nhận ở cấp độ toàn cầu.

Rất nhiều học sinh phổ thông Việt Nam hiện quan tâm đến những lĩnh vực rất đổi mới như trí tuệ nhân tạo, công nghệ blockchain, phát triển game, thiết kế trải nghiệm người dùng hay truyền thông số. Tuy nhiên, vì cha mẹ không được hoặc ít tiếp xúc với các ngành nghề này trong quá trình học tập và làm việc, nên khó tránh cảm giác hoang mang, lo lắng. Một số người cố gắng “định hướng lại” con theo lối mòn quen thuộc, thay vì chủ động tìm hiểu và cập nhật thông tin.

Theo các chuyên gia giáo dục, điều này trở thành một trở ngại không nhỏ trong quá trình định hướng nghề nghiệp. Khi bố mẹ không hiểu ngành nghề con chọn hoặc tỏ ra nghi ngờ, học sinh có thể cảm thấy mất phương hướng, thiếu tự tin và đôi khi chọn cách làm theo kỳ vọng gia đình để tránh mâu thuẫn, dẫn đến tình trạng học sai ngành, làm sai nghề và thiếu động lực phát triển lâu dài.

Tình trạng này trở nên trầm trọng hơn khi xét đến sự thay đổi chóng mặt của thị trường lao động. Nhiều ngành nghề đang biến mất hoặc bị tự động hóa, trong khi hàng loạt công việc mới xuất hiện chưa từng tồn tại trước đó. Một đứa trẻ học tiểu học hôm nay có thể sẽ làm một công việc chưa có tên gọi trong 15 năm nữa. Không những vậy, khái niệm “sự nghiệp trọn đời” cũng dần mờ nhạt, thay vào đó là hành trình học tập suốt đời, chuyển đổi linh hoạt giữa nhiều nghề khác nhau. Trong bối cảnh này, cha mẹ rất khó có thể “vẽ đường” sẵn cho con theo cách truyền thống.

Thay vì cố gắng dự đoán đâu là ngành nghề có tương lai hay áp đặt tiêu chuẩn nghề nghiệp cũ, chuyên gia khuyến khích phụ huynh chuyển vai trò từ người “ra quyết định” sang “người đồng hành”. Điều đó đồng nghĩa với việc lắng nghe con nhiều hơn đồng thời khuyến khích con khám phá sở thích, phát triển năng lực đa dạng kết hợp trau dồi chuỗi kỹ năng thích ứng. Việc con có đam mê thiết kế đồ họa, viết phần mềm hay phát trực tiếp chơi game không đồng nghĩa với việc con “lười biếng” hay “thiếu định hướng”. Trái lại, đó có thể là biểu hiện sớm của một tiềm năng sáng tạo đang chờ được nuôi dưỡng đúng cách.

Một số phụ huynh tỏ ra hoài nghi về tính thực tế của các công việc mới. Nhưng nếu xem xét kỹ, những nghề như kỹ sư chuyên về học máy, chuyên gia dữ liệu, thiết kế trải nghiệm người dùng hay streamer đều mang lại thu nhập cao, cơ hội nghề nghiệp rộng mở cùng khả năng tạo ảnh hưởng xã hội. Những nghề này yêu cầu tư duy logic, khả năng giải quyết vấn đề, sáng tạo nội dung và năng lực giao tiếp, vốn dĩ là chuỗi kỹ năng thiết yếu của thế kỷ 21. Nếu được định hướng đúng, đây không chỉ là “nghề hợp thời” mà còn là bệ phóng giúp giới trẻ cạnh tranh toàn cầu.

Tại Việt Nam, nhiều trường đại học bắt đầu mở rộng các ngành học liên quan đến công nghệ mới và truyền thông số. Các trung tâm giáo dục định hướng nghề nghiệp cũng nỗ lực tổ chức hội thảo, triển lãm kết hợp chương trình trải nghiệm cho phép cả phụ huynh lẫn học sinh cùng cập nhật thông tin. Tuy nhiên, để tạo ra thay đổi thực sự, bố mẹ nên dành thời gian trò chuyện với con về nghề nghiệp dưới góc nhìn cởi mở, chủ động tìm hiểu các xu hướng việc làm mới và chấp nhận thực tế rằng con sẽ khác mình.

Parents World Vietnam