Những Nhận Định Sai Lầm Về Cột Mốc Phát Triển Của Trẻ Em

Chúng ta đang sống trong một thời đại mà sự phát triển của trẻ em được đo lường bằng biểu đồ, bảng checklist và các mốc thời gian chính xác đến từng tháng. Những cột mốc, vốn dĩ được thiết kế như một chỉ dấu tham khảo nhẹ nhàng, nay lại trở thành chuẩn mực vô hình. Với nhiều bậc cha mẹ Á Đông, nơi thành tích học tập được đặt nặng ngay từ sớm, những cột mốc này dễ dàng bị hiểu lầm là tiêu chuẩn phải đạt được càng sớm càng tốt. 

Có một sự thật mà mỗi bậc cha mẹ cần biết, đó là: trẻ em không vận hành như một chiếc đồng hồ. Sự phát triển của con người không đồng nhất và cũng không tuân theo một lịch trình cố định.

Một trong những hiểu lầm lớn nhất mà phụ huynh thường mắc phải, đó là xem các cột mốc phát triển của con như “deadline” để chạy theo. Thực tế, phần lớn các cột mốc này chỉ là giá trị trung bình, tức là có trẻ đạt sớm, có trẻ đạt muộn, và điều đó hoàn toàn bình thường. Việc một đứa trẻ chưa biết nói khi 18 tháng tuổi không đồng nghĩa với việc bé có vấn đề ngôn ngữ. Ngược lại, một trẻ đọc thành thạo lúc 4 tuổi chưa chắc sẽ giữ phong độ khi bước vào tiểu học nếu thiếu đi không gian vui chơi và tư duy sáng tạo.

Tại Nhật Bản, có một chương trình mầm non nổi tiếng tên là Youchien Takahata tập trung phát triển cảm xúc, kỹ năng xã hội và khả năng tự lập thay vì theo đuổi mục tiêu giúp trẻ học chữ sớm. Ở đây, trẻ dành phần lớn thời gian cho hoạt động ngoài trời, tự chăm sóc bản thân và học cách thấu cảm. Kết quả là, dù “chậm” hơn so với chuẩn mực học thuật thông thường, nhưng khi vào tiểu học, các em lại có nền tảng tâm lý vững vàng và học nhanh hơn ở giai đoạn sau.

Trong nhiều nền văn hoá Á Đông, sự so sánh giữa các trẻ với nhau diễn ra rất thường xuyên, tại sân chơi, lớp học, đến các nhóm phụ huynh trên mạng xã hội. Tuy nhiên, điều quan trọng không phải là trẻ làm được điều gì sớm, mà là trẻ được phát triển đúng với nhịp điệu cá nhân của mình. Một số bé học chữ nhanh, số khác lại khéo léo về vận động. Có bé hướng ngoại nhưng có bé lại cần thời gian để mở lòng với thế giới xung quanh. Không có một cột mốc chuẩn nào có thể bao quát được độ phức tạp và phong phú trong quá trình phát triển con người.

Tại Singapore, trường tiểu học Greenwood Primary đã áp dụng mô hình “flexible learning tracks” cho học sinh lớp Một, qua đó giúp giáo viên điều chỉnh nội dung và tiến độ học theo năng lực và nhịp học của từng em. Phụ huynh được mời tham gia trao đổi định kỳ để hiểu rằng không phải mọi đứa trẻ đều phải đạt cùng một kết quả vào cùng một thời điểm.

Đằng sau một đứa trẻ phát triển tốt không chỉ là môi trường học tập lý tưởng mà còn là một gia đình thấu hiểu được nhịp điệu riêng của trẻ. Khi phụ huynh buông bỏ được áp lực về thời điểm và thay vào đó là sự quan sát tinh tế, lắng nghe kiên nhẫn, thì trẻ mới thực sự được lớn lên trong an toàn và thấu hiểu.